de Pedemolen

naam: Watermolen van Sint-Gertrudis-Pede

adres: Lostraat 84, 1703 Dilbeek (Schepdaal)

telnr.: 02 451 69 30

e-mailadres: toerisme@dilbeek.be

websitehttp://www.toerismedilbeek.be

plan:        Plannetje Pedemolen

openingsuren:

april tot oktober: iedere 2de en 4de zondag van de maand

november tot maart: iedere 2de zondag van de maand, telkens van 14u tot 17u

Voor een bezoek of een educatieve rondleiding voor scholen, neem je contact op met de Dienst cultuur en toerisme Dilbeek.

tips voor leerkrachten:

– Klik hier You Tube : de Pedemolen om een filmpje te bekijken over de Pedemolen. In dit filmpje vind je heel wat interessante informatie over de molen en de werking ervan. Zeer geschikt voor kinderen !

werkblad de Pedemolen deel 1

Werkblad de Pedemolen deel 2

 

omschrijving:

GESCHIEDENIS

De historiek van de watermolen gaat vermoedelijk terug tot het einde van de 14de eeuw.  De oudste bekende tekstbron dateert uit 1392.  Het betreft de verkoop van de goederen van Arnold van Pede – waartoe ook een watermolen behoorde – aan Sweder van Abcoude, heer van Gaasbeek.  De molen zou vervolgens ingeschakeld worden als een van de banmolens in het land van Gaasbeek, molens dus waar de pachters uit de buurt verplicht waren hun graan te laten malen.

Een eerste aantoonbare wijziging is in circa 1656 te dateren, toen de molengebouwen werden heropgebouwd na een felle brand. De bouw- en bewoningsgeschiedenis van de molen wordt pas vanaf de 18de eeuw echt duidelijk. Opvallend binnen die geschiedenis is onder meer de frequentie waarmee de molenaars elkaar opvolgen als gevolg van sterfgevallen.

Een belangrijke aanpassing in de infrastructuur dateert uit de daaropvolgende 19de eeuw, toen de opkomende industrialisatie tot veranderingen noopte.  De bestaande molens werden dikwijls nog in combinatie met andere energiebronnen ingezet, ook de Pedemolen: in 1893 werd een stoommachine ingebouwd, die later weer werd verwijderd. Tot circa 1963 zou de molen opnieuw op waterkracht draaien, waarna een korte periode van elektrische aandrijving volgde – tot zijn economische activiteit in 1965 helemaal stilviel. De laatste molenaar was Jozef Zeghers.

In 1989 werd de molen door de gemeente aangekocht. Molen en gebouwen werden gerestaureerd en in 2002 heropend. Het behoud en het onderhoud van de molen worden vandaag verzekerd door hem open te stellen voor allerhande activiteiten.  Men kan op maaldagen de molen bezoeken en men kan de schuur, de zolder en het woonhuis huren voor allerlei activiteiten.

Volgens sommige bronnen zou Pieter Bruegel de Oude de watermolen in beeld gebracht hebben meer dan 400 jaar geleden, o.a. op de schilderijen “De terugkeer van de kudde” en “De ekster op de galg”.

DE HONDENMOLEN

De hondenmolen stond tot 1995 aan een boerderij in Moerbeke bij Geraardsbergen. Een boterhond deed er ongeveer één uur over om een vat boter te karnen en werd na verrichte arbeid beloond met een bord verse karnemelk. In het bijgebouwtje achter het hondenrad bevindt zich het botervat en een kleine verzameling molens voor het huishoudelijk malen van onder andere graan, groenten, vlees en koffie.

MALEN EN BAKKEN

Met de kracht van het water, wordt er gemalen, geluid en gebuild. De molenaars staan klaar om het eeuwenoude mechanisme en de moeilijke molenaarstaal aanschouwelijk uit te leggen. De kinderen mogen helpen bij het wannen, builen en optrekken van de zakken.

Achter de molen staat het bakhuis met zijn steenbakoven. Op sommige maaldagen worden er gratis bakdemonstraties gegeven. Met vers gemalen meel, water, gist en zout wordt er brood gebakken zoals in grootmoeders tijd.  De oven wordt met houtbussels gestookt. Naast volwassenen zijn kinderen vanaf 8 jaar welkom.  Een bakbeurt begint om 13.30 uur met het voorbereiden van het deeg.  Tegen 17 uur komen de broden uit de bakoven.

BEZOEKEN

Buiten de gratis maaldagen kunnen groepen de watermolen op aanvraag bezoeken. Een volledige maaldemonstratie met rondleiding en technische uitleg duurt een uur.  Om veiligheidsredenen en om iedereen de gelegenheid te geven en de werking van de molen van dichtbij te volgen, kunnen maximaal 25 deelnemers tegelijk in de molen toegelaten worden.

Voor kinderen is de molen een boeiende ervaring.  Een bezoek aan de watermolen is speels en leerrijk tegelijk.  Het programma is gevarieerd en biedt stof voor een bezoek van een halve of een hele dag.

Hoe werkt een watermolen? De kinderen mogen de molenaar helpen bij het openen van de sluizen, het optrekken van de graanzakken, het builen van het meel.

Waarvoor dient het hondenrad?

Hoe bakt men brood in een steenbakoven?

Wat is een wanmolen ? De kinderen helpen het kaf van het koren te scheiden.

Welke dieren leven in het molendomein? Het grote molendomein van 3,5 ha is vrij toegankelijk.  Het is een oase van volslagen rust en stilte, een klein natuurreservaat. De vijvers met meerkoeten, waterhoenders, ganzen en eenden bieden in elk seizoen een boeiend schouwspel. In de boomgaard en rond het molenhuis kan men kennis maken met oude fruitrassen zoals de palokes, Schaarbeekse krieken, kweeperen, walnoten en nog veel meer.

Wandelen en fietsen? De Pedemolen is een goed vertrekpunt voor wandelingen en fietstochten.  Hij ligt op een boogscheut van het kasteel van Gaasbeek.  De wandel- en fietsfolders zijn gratis te verkrijgen op de dienst toerisme Dilbeek.  Tijdens maaldagen zijn ze ook bij de molenaars verkrijgbaar.

Bronwebsite toerisme Dilbeek en LEYS, K., Stenen erfgoed in Dilbeek Van Alenatoren tot Westrand, De Draak vzw, Tollembeek, 2013. (een zeer interessant boek dat werd gerealiseerd in samenwerking met het gemeentebestuur van Dilbeek en de vzw Dilbeeks erfgoed)

foto’s

pedermolen

De Pedemolen in 1902.

Pedemolen 1911 de molen werd toen met stoom aangedreven (zie schouw)

De Pedemolen in 1911. De molen werd toen met stoom aangedreven (zie schouw).

pedermolen 1

pedemolen 2

Pieter Bruegel de Oude “De ekster op de galg” (rechts onderaan zie je de watermolen)

de Pedemolen terugkeer_van_de_kudde

Pieter Bruegel de Oude “De terugkeer van de kudde”